ABD tarihinin en uzun federal hükümet kapanması sona yaklaşıyor olsa da ekonomistler, sürecin yarattığı tahribatın uzun süre hissedileceği uyarısında bulunuyor.
Kongre Bütçe Ofisi (CBO) verilerine göre, yaklaşık 1,25 milyon federal çalışan 1 Ekim’den bu yana maaş alamadı.
Bu süreçte federal kurumlardaki yaygın aksaklıklar nedeniyle binlerce uçuş iptal edildi.
Hükümetin kapanması devlet ihalelerini yavaşlattı, gıda yardımlarını aksattı ve tüketici harcamalarını düşürdü.
Yaşananlar, halihazırda yavaş istihdam artışı, kalıcı enflasyon ve ticari belirsizliklerle mücadele eden ekonomi üzerindeki yükü daha da artırdı.
Ekonomistler, hükümet yeniden açıldığında ve çalışanlar toplu maaş ödemelerini aldığında kayıpların büyük kısmının telafi edileceğini öngörüyor.
Fakat uzmanlar, zararın tamamının geri döndürülemeyeceği konusunda uyarıyor.
Muhasebe şirketi EY’ın baş ekonomisti Gregory Daco, Associated Press (AP) ajansına yaptığı açıklamada, “Kısa süreli kapanmalar genelde verilere yansımaz, ancak bu kapanma kalıcı bir iz bırakacak” diye konuştu.
Daco, bu krizin hem süresinin eşi görülmemiş olduğunu hem de sosyal yardım programları ile hava ulaşımı üzerindeki etkilerinin olağanüstü boyutlara ulaştığını vurguladı.
ABD’DE HÜKÜMETİN KAPANMASI NE ANLAMA GELİYOR?
ABD’de hükümetin kapanması, Kongre’nin yeni bütçeyi onaylayamaması nedeniyle federal kurumların harcama yetkisinin geçici olarak durması anlamına geliyor.
Bu durumda “zorunlu olmayan” kamu hizmetleri askıya alınıyor ve yüz binlerce federal çalışan ücretsiz izne çıkarılıyor.
Savunma, sağlık ve güvenlik gibi temel hizmetler ise kısıtlı biçimde sürdürülüyor.
Kapanma süresi uzadıkça ekonomi ve kamu hizmetleri üzerindeki etkiler derinleşiyor. Bu durum genellikle siyasi partiler arasındaki bütçe anlaşmazlıklarından kaynaklanıyor.
EKONOMİK BÜYÜME YARI YARIYA DÜŞECEK
CBO’nun tahminine göre altı hafta süren kapanma, yılın dördüncü çeyreğindeki iktisadi büyümeyi yaklaşık 1,5 puan aşağı çekecek.
Bu da bir önceki çeyreğe kıyasla büyümenin yarı yarıya düşmesi anlamına geliyor.
Hükümetin yeniden açılmasıyla 2026’nın ilk çeyreğinde büyümenin 2,2 puan artması beklense de yaklaşık 11 milyar dolarlık ekonomik üretimin kalıcı olarak kaybedileceği öngörülüyor.
2018 ile 2019 yılları arasında 35 gün süren son büyük kapanma, hükümet faaliyetlerinin yalnızca kısmen durmasına yol açmış ve CBO verilerine göre GSYİH’de sadece yüzde 0,02’lik bir düşüşe neden olmuştu.
ÇALIŞANLAR MAAŞSIZ KALMIŞTI
Kapanma sürecinde yaklaşık 650 bin federal çalışan zorunlu izne çıkarıldı. Bunun da ekim ayı işsizlik oranını yüzde 0,4 puan artırarak yaklaşık yüzde 4,7 seviyesine çıkaracağı tahmin ediliyor.
Ödemeler yeniden başladığında bu oranların düşmesi bekleniyor ancak CBO’ya göre şu ana kadar yaklaşık 16 milyar dolarlık maaş ödenmedi.
Bu gelir kaybı, yerel ekonomilerde zincirleme etki yaratarak perakende satışları, restoran harcamalarını ve tatil seyahatlerini azalttı.
Krizin en sert hissedildiği bölge, kapanmadan önce federal istihdam kesintileri nedeniyle işsizlik oranı halihazırda yüzde 6’ya ulaşmış olan Washington D.C. oldu.
Bununla birlikte federal çalışanlar yalnızca başkent bölgesinde değil, diğer eyaletlerde de ekonomide önemli bir paya sahip.
Partiler Üstü Politika Merkezi’nin verilerine göre federal çalışanlar, Maryland işgücünün yüzde 5,5’ini, Alaska’nın yüzde 3,8’ini, New Mexico ve Oklahoma’nın ise yaklaşık yüzde 3’ünü oluşturuyor.
Oxford Economics’in tahminine göre ülke genelinde yaklaşık 5,2 milyon özel sektör yüklenicisi de daha ağır kayıplarla karşı karşıya. Zira bu çalışanların, hükümet yeniden açıldığında geriye dönük maaş alma garantisi bulunmuyor.
HAVACILIK SEKTÖRÜNE AĞIR DARBE
Kapanma, ulaştırma sektörünü de olumsuz etkiledi. Federal Havacılık İdaresi (FAA), maaş alamayan hava trafik kontrolörleri üzerindeki baskıyı azaltmak için havayollarına operasyonlarını kısıtlama talimatı verdi.
Bunun sonucunda cuma gününden bu yana 7 bin 500’den fazla uçuş iptal edildi.
Danışmanlık şirketi Tourism Economics, seyahat harcamalarının günde yaklaşık 63 milyon dolar azaldığını ve altı haftalık bir kapanmanın turizm sektörüne toplam 2,6 milyar dolara kadar mal olabileceğini öngörüyor.
İptaller otellerin, restoranların ve taksi hizmetlerinin gelirlerini düşürürken, federal çalışanların da kendi seyahat planlarını iptal etmesine yol açtı.
Hükümet yeniden açıldığında bu rezervasyonların büyük bölümünün yeniden yapılması beklenmiyor.
TÜKETİCİ GÜVENİ SON ÜÇ YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE
Hükümetin kapanması, Amerikalıların ekonomiye dair beklentilerini de kararttı. Michigan Üniversitesinin son anketine göre tüketici güven endeksi 50,4’e geriledi.
Bu seviye, son üç yılın en düşüğü ve geçen yıla göre yaklaşık yüzde 30’luk bir düşüş anlamına geliyor.
Ankete katılanlar, şahsi mali durumlarının ve ulusal ekonomik görünümün kötüleştiğini dile getirdi.
Ekonomistler, bu karamsarlığın uzun sürmesi halinde hanehalkı harcamalarının azalabileceği ve maaşlar yeniden ödenmeye başlasa bile toparlanmanın yavaşlayabileceği uyarısında bulunuyor.
Bunun yanı sıra hükümetin bazı harcama kalemleri devam etse de yeni sözleşme ve ihale süreçleri neredeyse bütünüyle durdu.
Oxford Economics’ten Bernard Yaros, kapanma süresince her gün yaklaşık 800 milyon dolarlık federal sözleşmenin risk altında olduğunu tahmin ediyor.
Yaros, “Savunma Bakanlığı, NASA ve İç Güvenlik Bakanlığında federal ihale musluğu neredeyse tamamen kapandı” ifadelerini kullandı.
MİLYONLARCA İNSANIN GIDA YARDIMI GECİKTİ
Kapanma, 42 milyon Amerikalıya yapılan 8 milyar dolarlık Ek Gıda Yardımı Programı (SNAP) ödemelerini de geciktirdi ve bu da düşük gelirli pek çok hanede ciddi mali sıkıntılara yol açtı.
Bazı eyaletler ödemelerin tamamını yapmayı başarsa da Trump yönetiminin konuya ilişkin tutumu hâlâ mahkeme sürecinde.
Kongre’deki müzakereciler, hükümetin yeniden açılmasına ilişkin mevcut anlaşmanın tam SNAP finansmanını içerdiğini belirtiyor.
FED’İN İZLEYECEĞİ PARA POLİTİKASI BELİRSİZ
Kapanma nedeniyle ABD Merkez Bankası (Fed), para politikası kararları için kritik önemdeki iki aylık istihdam raporu ve enflasyon verileri dahil olmak üzere pek çok ekonomik veriden mahrum kaldı.
Fed Başkanı Jerome Powell, bu belirsizliği “sis içinde araç kullanmaya” benzeterek, veri eksikliğinin aralık ayında beklenen faiz indiriminin ertelenmesine neden olabileceği uyarısında bulundu.
Powell, faiz belirleme komisyonunda görüş ayrılıkları olduğunu belirterek, eksik verilerin üyeleri “bir faiz indirimini atlama” yönünde ikna edebileceğini söyledi.
Daha az faiz indirimi yapılması durumunda ise borçlanma ve harcamaların yavaşlayabileceği, bunun da zaten kırılgan olan toparlanmayı daha da zorlaştırabileceği ifade ediliyor.
ÜLKE TARİHİNDE EN UZUN SÜREN KAPANMA
Sorumlu Federal Bütçe Komitesi ve Kongre Araştırma Servisi verilerine göre, 1981’den bu yana 3 gün veya daha kısa süreli 10 kapanma yaşanırken, federal hükümetin operasyonlarını ciddi şekilde etkileyen uzun süreli 4 kapanma oldu.
Bunlardan ilk ikisi 1995-1996 yıllarında eski ABD Başkanı Bill Clinton döneminde yaşandı. 14 Kasım 1995’te başlayıp 18 Kasım 1995’te sona eren kapanma 5 gün sürdü. 16 Aralık 1995’te başlayıp 5 Ocak 1996’da sona eren kapanma 21 günü buldu.
Barack Obama döneminde de 1 Ekim 2013’te başlayıp 16 Ekim 2013’te sona eren 16 günlük bir kapanma yaşandı. ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk döneminde ise 22 Aralık 2018’de başlayıp 24 Ocak 2019’da sona eren 35 günlük kapanma gerçekleşti.
O dönemde, Trump’ın Meksika duvarı için finansman içermeyen geçici bütçe tasarısını imzalamama restiyle ortaya çıkan bütçe krizi, Demokratların geri adım atmaması sonrasında federal hükümetin kısmen kapanmasıyla sonuçlanmıştı.
Federal hükümette halihazırda yaşanan kapanmanın süresi bunu geçerek ülke tarihinin en uzun süreli kapanması olarak tarihe geçti.
